Jaap Vegter vertelt over het onderzoekscentrum, wat voor rol de geïntegreerde visserij speelt in de zoektocht naar duurzaam vissen en als eigenaar van de Waddenloods over de verplaatsing, om hiermee ruimte te maken voor het Werelderfgoedcentrum.
De Waddenloods is onlangs afgebroken in het Waddenkwartier en opent in januari zijn deuren op “Het Groene Hoofd” in Lauwersoog. Op deze plek geeft Rijkswaterstaat de komende jaren ruimte aan de Waddenloods waar de activiteiten worden voortgezet en uitgebouwd tot aan de opening van het Werelderfgoedcentrum Waddenzee. De Waddenloods, een samenwerking tussen Stichting Geïntegreerde Visserij, Staatsbosbeheer en Rijkswaterstaat, is de laatste jaren uitgegroeid tot een actief veldstation voor vissers, natuurbeschermers, (jonge) onderzoekers en voor iedereen met hart voor de Waddenkust.
Jaap Vegter projectcoördinator van de Stichting Geïntegreerde Visserij en kartrekker van het toekomstige onderzoekscentrum in het Werelderfgoedcentrum vertelt ons meer over het ontstaan en de verhuizing van de loods.
Jaap: “De Waddenloods is in 2014 op het Waddenkwartier naast het havenkantoor gebouwd. Het was van het begin af aan een ‘open werkplaats’ waar we als vissers samen bezig zijn met het uitproberen van nieuwe netten, het organiseren van proeverijen en het houden van werkbijeenkomsten met onderzoekers en natuurbeheerders, allemaal op initiatief van de Stichting Geïntegreerde Visserij. Het werd al gauw ons veldstation: een uitvalsbasis voor veldwerk op het Wad met onderzoekers en studenten. Dat meewerken aan onderzoek werd voor ons een nieuw werkterrein. Daardoor ontdekten ook de Rijksuniversiteit Groningen en de afdeling Kust- en Zee studies van de Leeuwarder Hogeschool Van Hall dat het een goede plek is voor praktische onderwijsactiviteiten. Vanaf dat moment gingen er ook stagiaires meelopen in onze bedrijven. Als vissers leren we enorm veel van die nieuwe contacten. Uiteindelijk werden zelfs Rijkswaterstaat en Staatsbosbeheer gebruikers van de Waddenloods.”
Met de verhuizing naar het Werelderfgoedcentrum breekt straks een nieuwe fase aan. Dit onderzoekscentrum wordt na opening een werkplek voor wetenschappers en studenten, die onderzoek doen naar het bijzondere ecosysteem van de Wadden. Een levend laboratorium voor onderzoek naar en onderwijs over diverse onderwerpen, van vissen en het bodemleven tot duurzaam toerisme. Een van de doelen van het Werelderfgoedcentrum is om wetenschappelijk onderzoek toegankelijk te maken voor een groot publiek. Daar speelt het onderzoekscentrum een grote rol in.
Jaap vertelt: “Stel, je bent student en je moet voor je opleiding een project doen. Het Werelderfgoedcentrum bied je straks een plek waar je met medestudenten dit project kan uitvoeren. Je voelt je uitgenodigd om ook eens in de andere ruimtes te kijken waar onderzoekers, studenten of vissers aan het werk zijn, overal staat de deur voor je open. Je blijft ontdekken door je te verdiepen in het werk van de ander, denk aan het schoonmaken en meten van vis of onderzoek naar zeegras. We kiezen bewust voor deze insteek omdat we verwachten dat het iets toevoegt aan de kwaliteit van het onderwijs en het onderzoek. Het vormt je als student tot een betere vakman of vakvrouw. Mensen ontmoeten elkaar in het onderzoekscentrum, leren van elkaars werk en vergaren op die manier kennis. Het is in feite een learning community. Dat is de kern van wat we graag daar willen zien.
Als bezoeker loop je door de werkruimtes. Door het open ontwerp van het gebouw staan de deuren open voor jou én je vragen. We merken nu al dat zoiets werkt. Als we, als vissers onderling, buiten bezig zijn met netten, oesters of vissen en er lopen gezinnen langs, of een vriendengroep, dan merk je dat ze je aanspreken. Ze voelen direct dat je uitstraalt, daar kan ik naartoe, daar kan ik wat vragen. Het uitnodigende karakter is heel belangrijk. Normaal zit een wetenschapper in een laboratorium of op een onderzoeksschip, straks zijn ze dicht bij het publiek. En het geeft hun ook nog eens een podium om als het ware in de ‘etalage’ te gaan zitten en mensen te laten zien wat ze eigenlijk doen.
Hoe ziet hun dagelijks leven eruit? Wat doen ze?” Jaap: “Het is belangrijk dat bezoekers of studenten onbekende aspecten van de Waddenkust kunnen ontdekken. Dat ze in de zomer iets anders meemaken dan in de winter. Elk seizoen moet binnen de muren van het Werelderfgoedcentrum anders aanvoelen, net als buiten. Een andere beleving met nieuwe informatie en nieuwe indrukken. Een huiskamer voor de Wadden.”
Jaap is verbonden aan de Stichting Geïntegreerde Visserij. Maar wat is geïntegreerd vissen?
“Geïntegreerd vissen betekent jezelf voegen naar het ecosysteem van de Waddenzee en niks onomkeerbaar veranderen. Dat kan op verschillende manieren. We investeren in kennis en waarneming. We vinden het belangrijk om ontzettend goed waar te nemen wat er in het water gebeurt en goed samen te werken als vissers. ‘Geïntegreerd vissen’ betekent zoveel mogelijk meebewegen met wat er in de zee gebeurt. Als de garnalen in de herfst naar dieper water wegtrekken, dan ga je niet achter de garnalen aan. Dan stop je gewoon met garnalen vissen en ga je bijvoorbeeld oesters of kokkels rapen. Iets wat er op dat moment dichtbij huis is, zonder dat je mijlenver hoeft te gaan varen en tegen weer en wind kosten moet maken. We blijven dichtbij huis en onze netten en boten zijn klein.
We hebben van heel veel dingen een beetje verstand. We moeten voortdurend schakelen: waar zitten garnalen? Waar zit de spiering? Hoe gaat het met de oesters? Kan ik nu wel oesters rapen? Dat lukt je niet alleen. We werken daarom in groepen en we wisselen data en waarnemingen met elkaar uit. Zodat je als groep beslissingen neemt in het belang van de Waddenzee. Net als andere vissers staan ook wij in een mooie oude traditie die het waard is om te behouden. Maar onze voorouders hadden geen nylon, minder trekkracht in de machinekamer en ze visten niet voor een open wereldmarkt. Sinds zo’n driekwart eeuw is dat allemaal wel beschikbaar en dat maakt oogsten uit de natuur nu ingewikkelder omdat je in potentie veel kunt vernielen. Daarom moet je blijven vernieuwen en ontwikkelen en kritisch naar je manier van ondernemen kijken. Dat is complex, maar mooi werk, zolang je niet alleen staat.”
Wat is de rol van Stichting Geïntegreerde Visserij in het Werelderfgoedcentrum?
“We zijn een schakel tussen het Werelderfgoedcentrum en de regionale visserij en dan met name een schakel tussen het centrum en de regionale kust- en binnenvisserij. We zijn niet alleen wad vissers maar ook collega’s die vissen op het Lauwersmeer en de binnenwateren van Friesland. We zijn die schakel omdat we als Stichting Geïntegreerde Visserij al lang de gewoonte hebben om voortdurende samenwerkingen te zoeken met natuurbescherming, onderzoek en publiek. Het zit een beetje in onze bedrijfscultuur. De verbinding zoeken. Daarom voelen wij ons thuis bij de missie van het Werelderfgoedcentrum Waddenzee. Daarom denk ik ook dat er een klik is met de mensen van het Werelderfgoedcentrum.”
